Konserwacja zabytków
Nowym okiem zaczęto też oglądać stare budowle miejskie, bezmyślnie dotąd burzone. W 1869 odremontowano ołtarz Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej, a w latach 1889 - 1891 pokryto wnętrze nowymi polichromiami wg projektu Jana Matejki. W latach 1875 - 1879 Tomasz Pryliński przeprowadził nad wyraz udaną rewaloryzację Sukiennic. W 1895 Stanisław Wyspiański zaprojektował witraże do kościoła OO Franciszkanów. W 1913 odremontowano Wieżę Mariacką. Największe prace konserwatorskie przeprowadzono w Wawelskiej katedrze pod kierunkiem Sławomira Odrzywolskiego oraz na całym wzgórzu wawelskim, pod kierunkiem Zygmunta Hendla i Adolfa Szyszko-Bohusza. Równolegle z ochroną zabytków, dojrzewa w Krakowie myśl o konieczności powstania muzeum, które mogłoby się stać skarbnicą narodowych pamiątek. W 1876 ks. Władysław Czartoryski przywiózł do Krakowa słynną rodzinną kolekcję, która została udostępniona w 1878 w odrestaurowanym miejskim arsenale. Rok później dar Henryka Siemiradzkiego, „Pochodnie Nerona” , stał się zaczątkiem Muzeum Narodowego. W 1899, z inicjatywy Adama Chmiela, zorganizowano przy miejskim archiwum Muzeum Historyczne m. Krakowa, a w 1910, dzięki inicjatywie Seweryna Udzieli, powołano do życia Muzeum Etnograficzne, gromadzące pamiątki polskiej kultury ludowej.