Kraków Polskie Ateny, autonomia galicyjska 1867 - 1918
Przebieg i zakończenie wojny austriacko-pruskiej miały, jak się okazało, dla Krakowa kluczowe znaczenie. Pokonane w polu wojska austriackie, odsłoniły słabość wielonarodowościowej monarchii. Rząd cesarski i sam cesarz zostali zmuszeni do poważnych reform ustrojowych celem zapobieżeniu zupełnemu rozpadowi państwa. W nowej formule ustrojowej Austro-Węgier, Polacy w Galicji otrzymali znaczną autonomię. Sam Kraków jeszcze w 1866 otrzymał nowy statut, który otworzył drogę do własnego samorządu. 1 I 1867 dzwon Zygmunta tradycyjnie witający nowy rok swym głębokim tonem, nagle zaskrzypiał i zafałszował okrutnie. Kiedy okazało się, że sędziwemu dzwonowi pękło spiżowe serce, wszyscy uznali to za jak najgorszą wróżbę. Tymczasem właśnie w tym roku potwierdzona została ostatecznie autonomia Galicji. Wprawdzie władza (tzw. krajowa) znalazła swą siedzibę we Lwowie, ale stolicą duchową i kulturalną, tak Galicji jak i reszty rozdartych ziem polskich, stał się Kraków, który nazywany był wtedy Polskimi Atenami. Tak jak promieniejące swą kulturą Ateny integrowały i tworzyły naród Grecki, tak Kraków stał się miejscem gdzie mogła przetrwać narodowa tożsamość Polaków. Pora była jak najbardziej stosowna. W germanizowanym i pozbawionym resztek autonomii Księstwie Poznańskim i w poddanym rusyfikacyjnemu terrorowi Królestwie Kongresowym, miejsce dla Polskiego języka i narodowej kultury zostało ograniczone do niewidzialnego minimum. Narodowi pogrążonemu w zapaści groził niebyt. Salą reanimacyjną dla niego stała się Galicja, a respiratorem Kraków.