Dzisiejsza data:

Działalność polityczna w Krakowie przed wybuchem I wojny światowej

W dziedzinie kultury i nauki Kraków zasłużył sobie na miano „Polskich Aten”. W dziedzinie gospodarki, z prowincjonalnego i zubożonego miasteczka w połowie XIX wieku stał się ważnym ośrodkiem handlowym w Cesarstwie Austriacko - Węgierskim i obiecującym ośrodkiem przemysłowym w regionie. W dziedzinie polityki, Kraków na przełomie XIX i XX wieku odegrał chyba najistotniejszą rolę ze wszystkich miast polskich, zdobywając nowe miano „Polskiego Piemontu”. Obowiązująca na terenie Galicji wolność zrzeszeń i prowadzenia działalności publicznej, szczególnie predestynowała dwa ośrodki – Kraków i Lwów do odegrania znaczącej roli politycznej. Przez długi czas w Krakowie dominującą rolę odgrywali konserwatyści, skupieni wokół Pawła Popiela, których ideowym manifestem była tzw. „Teka Stańczyka”, ogłoszona w 1869 przez Stanisława Koźmiana, Ludwika Wodzickiego, Józefa Szujskiego i Stanisława Tarnowskiego. Konserwatyści wychodzili z założenia, że jedynym sposobem przetrwania narodu polskiego w swej historycznej tożsamości, jest lojalna współpraca z monarchią habsburską, oferującą najwięcej ze wszystkich zaborców. Pogląd ten zaciążył mocno na wszystkich działaniach politycznych wychodzących z Krakowa. Mimo rozmaitych rozkładów akcentów, aż do wybuchu I wojny światowej powszechnie uznawano, że współdziałanie z cesarstwem przyniesie najwięcej dobrodziejstw dla sprawy polskiej. Mimo zasadniczych różnic programowych i innej wizji przyszłości, zarówno powstała w 1892 Polska Partia Socjaldemokratyczna Galicji Ignacego Daszyńskiego, czy kierowany przez Józefa Piłsudskiego Związek Walki Czynnej, trzymali się ściśle prawa obowiązującego w państwie. W sprawie przyszłej niepodległości, największą determinacje okazywał jednak Piłsudski, który w przededniu I wojny światowej związał swą działalność z Krakowem. W 1910 powołał tu do życia Związek Strzelecki, który w przypadku spodziewanej wojny, miał walczyć przeciw Rosji po stronie państw centralnych. Dwa lata później wszystkie działające w Galicji stronnictwa, zawiązały Tymczasową Komisje Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, która miała na celu zaakcentować odłożenie na drugi plan różnic politycznych w obliczu nadchodzącej szansy na odbudowę niepodległości państwa.